Uw piano of vleugel is een prachtig instrument. U mag er trots op zijn! Wij samen – u als eigenaar en ik als stemmer/technicus – moeten ervoor zorgen dat ze in topconditie blijft. U zelf heeft hiervoor de sleutel in handen:
- door uw instrument juist te plaatsen, netjes te houden en goed te letten op luchtvochtigheid en temperatuur is de strijd al bijna beslecht.
- door mij daarnaast periodiek te laten stemmen en technisch onderhoud te laten uitvoeren realiseren we samen de optimale mix van aandacht.
Wat kunt u zelf doen?
Tip 1: luchtvochtigheid en temperatuur in de ruimte
De zangbodem is het hart (én de ziel) van uw instrument en zorgt voor de klankverdeling door de ruimte. De zangbodem heeft een welving die onder spanning staat. Die spanning is gevoelig voor de schommelingen in klimatologische omstandigheden (zoals onze seizoenswisselingen). Hoe groter die schommelingen, hoe groter het – negatieve – effect op de stemming van de piano. De piano klinkt vals. Het advies is dan ook om luchtvochtigheid en temperatuur in de ruimte zo stabiel mogelijk te houden.
Luchtvochtigheid
Het is voor de piano het beste om vooral de luchtvochtigheid zoveel mogelijk constant te houden. Ideaal is deze tussen de 50 en 70%. U kunt dit zelf in de gaten houden door een hygrometer in de ruimte te plaatsen. Vergeet deze dan niet af en toe te ijken.
Er zijn verschillende manieren om de luchtvochtigheid te managen:
- Er zijn duurdere en minder dure luchtbevochtigingssystemen te koop die de ruimte op een gelijkmatige luchtvochtigheid houden.
- Ook kunt u kiezen voor een oplossing in het instrument:
- Een kwalitatief hoogwaardige en zeer betrouwbare oplossing is het Piano Life Saver (PLS) systeem. Dit door mij in het instrument te installeren systeem zorgt voor een klimatologische stabiele zone waardoor ook de spanning van de zangbodem zo veel mogelijk stabiel blijft. Het PLS systeem meet voortdurend het percentage relatieve luchtvochtigheid in het instrument en geeft vocht af of neemt vocht op, afhankelijk van de gemeten waardes.
- Een goedkopere oplossing is redelijk effectief voor een piano (niet geschikt voor een vleugel). Door op de bodem van de piano een vaas met water te plaatsen, deze met water te vullen en hierin filterpapier (normaal te gebruiken voor waterverdampers) te zetten, wordt er vocht afgestaan aan de lucht in de piano zelf. Let er wél op regelmatig water bij te gieten.
- De misschien nog bij u bekende ouderwetse hydroceel (de rol die u in bad legt en daarna in de piano hangt) heeft eigenlijk nauwelijks effect.
Temperatuur
Aanbevolen wordt om de ruimte zoveel mogelijk op kamertemperatuur te houden. Wat warmer of kouder is niet zo’n punt, maar dat graag wel zo stabiel mogelijk houden.
Tip 2: plaatsing van de piano in de ruimte
Uw instrument is een blikvanger en verdient een mooie plaats in uw huis. Let daarbij wel op de volgende leefregels:
- Zorg dat uw piano geen direct zonlicht vangt. Het instrument wordt daardoor warm terwijl we de temperatuur graag zo stabiel mogelijk houden. Daarnaast kan met name bij gefineerde houten kastdelen kleurverschil optreden, net zoals het verschieten van de bekleding van een bankstel. Kan het niet anders? Overweeg dan een hoes om de piano of gebruik structureel raambedekking.
- Plaats de piano niet te dicht op een warmtebron (zoals een radiator, open haard of houtkachel). Ook vloerverwarming heeft een ongunstig effect. Daarvoor bestaan speciale “piano carpets” die uw piano beschermen. Ook kunt u op de bodem van de piano isolatiemateriaal bevestigen. Bent u van plan om vloerverwarming te laten installeren, hou dan het stuk vloer vrij waar u van plan bent uw instrument te plaatsen. Best of both worlds!
- Zet het instrument niet tegen een buitenmuur, niet op de tocht of bij een buitendeur (bijvoorbeeld openslaande terrasdeuren). Ook hier geldt dat dit zorgt voor te veel schommelingen in temperatuur of luchtvochtigheid.
Tip 3: schoonhouden van de piano
Het klavier kunt u schoonmaken met een licht vochtige (dus geen natte!) doek, eventueel met groene zeep. Wrijf daarna droog met een zachte doek. Laat de klavierdeksel open voor een goede ventilatie rond het klavier. Weet u zeker dat u kunststof toetsen heeft dan kunnen deze ook af en toe met Glassex worden gereinigd.
Iedere kast kan met een (eventueel héél licht vochtig) microvezeldoekje, zachte plumeau of een Swiffer worden afgestoft. Het is fijn als de piano stofvrij is want stof trekt vocht aan. Gebruik geen agressieve schoonmaakmiddelen en voorkom in alle gevallen het gebruik van te veel water.
Afhankelijk van de afwerking van de kast zijn er nog verschillende onderhoudsmiddelen op de markt. Zoals bijvoorbeeld hoogglans polish voor hoogglans/polyester, speciale polish voor politoeren kast of dunne oliën bij een gesatineerde kast.
Pedalen van messing kunnen met koperpoets (Brasso) worden behandeld. Zorg ervoor dat u de kast niet raakt met dit middel.
De binnenkant van de piano is het terrein van de stemmer/technicus. Bij voorkeur laat u het schoonhouden van het interieur dus aan de professional.
Tip 4: gebruik van de piano
Voorkom schade aan uw instrument. Zet geen vazen met bloemen of planten op de piano en hoe gezellig het soms kan zijn om bij een feestje bij de piano evergreens te zingen, vraag uw bezoek het glas elders te plaatsen.
Wat moet ik (uw pianostemmer/-technicus) doen?
Tip 5: Stemmen
De stemming van uw piano is gevoelig voor de schommelingen in de luchtvochtigheid die door ons klimaat worden veroorzaakt. Een door extremere pieken (hele warme periodes of flinke vorst) veroorzaakte ontstemming kan ook wel weer wat bijtrekken. Maar ook de plaats van de piano kan invloed hebben. Ook tocht of direct zonlicht of vloerverwarming bijvoorbeeld hebben een negatief effect. Het is overigens een hardnekkig misverstand dat een piano zou ontstemmen door er veel op te spelen, dus doe dit vooral want daar is de piano voor. Uiteindelijk ontstemt uw piano geleidelijk gedurende het jaar. Het advies is dan ook om uw piano gemiddeld twee keer per jaar te laten stemmen waardoor u de ontstemming zoveel mogelijk voor bent. En als u dan zelf nog probeert de luchtvochtigheid en temperatuur in de ruimte redelijk stabiel te houden dan houden we samen uw piano zo goed mogelijk op toon.
Nieuw besnaarde piano’s moeten in de eerste 2 jaar wat vaker gestemd worden vanwege de grote elasticiteit van de nieuwe snaren.
Voor instrumenten die professioneel gebruikt worden geldt vaak een ander regime. Zo worden instrumenten in de grotere concertzalen voor ieder concert gestemd en soms zelfs ook nog tijdens de pauze.
Tip 6: Regulier technisch onderhoud door de pianostemmer
Naast de stembeurten is het noodzakelijk om eens in de circa vijf jaar het mechaniek te onderhouden. De frequentie is mede afhankelijk van de kwaliteit van het instrument en intensiteit waarmee wordt gespeeld. Het mechaniek bestaat uit het gehele overbrengingssysteem van de toetsen die door de vingers worden beroerd tot en met de hamers die tegen de snaren slaan. Het mechaniek slijt en klank en speelgevoel worden geleidelijk onregelmatiger.
Tijdens een onderhoudsbeurt worden de verschillende mechaniekonderdelen schoongemaakt en de pedalen gesmeerd. Soms worden ook asjes vervangen. Verder wordt de afregeling nagelopen en worden hamerkoppen geschuurd en geïntoneerd.